|
HEMŞİN VE HEMŞİNLİLER HAKKINDA BİRKAÇ SÖZ
Ailemizin geçmişine ait vesikaları sizlere sunarken Hemşin ve Çamlıhemşin'de yaşayan halkın kullandığı dille ilgili bazı ipuçlarını da sunuyorum. Maksadım, Rahmetli Op. Dr. CAVİT GÜLAY'ın bana emanet edilmek üzere eşi SABAHAT GÜLAY'a verdiği ve bana ulaşan bazı vesikaları ailemiz mensuplarının bilgilerine sunmak ve dolayısıyla ölümsüzleştirmektir. Bu vesileyle, benim bildiklerimi size naklederek, ailemizin de Hemşin ve Çamlıhemşin yöresinde yaşayan halkın geçmişine ait bilgileri bugüne taşımak istiyorum. Benim 1926, babamın 1860 doğumlu olduğu düşünülürse edindiğim sözlü bilgilerin 150 senelik bir geçmişi olduğunun da hesaba katılması gerekmektedir.
Vesikaların tercümelerinden anlaşıldığı gibi ailemiz 1700 ve 1719 yıllarından önce, Çamlıhemşin'in ORTAN köyüne yerleşmişlerdir. Yine bana ulaşan şifahi bilgilere göre GÜLABOĞLU ailesi, önce Konaklar Mahallesine (Eski adıyla MAKRAVİS köyüne) yerleşmiş, orada bir müddet yaşadıktan sonra, ailenin bir kısmı ORTAN'a göç etmiştir.
Bu bilgilerin ışığı altında GÜLABOĞLU ailesinin, Miladi 1500~1600 yıllarında Çamlıhemşin'in Konaklar (Makravis) köyüne yerleşmiş/yerleştirilmiş olduğunu kabul etmemiz hatalı olmaz.
Yakın zamanlara kadar Ortan Mahallesinin 10 hanesi Yol Kıyı Köyü (Küşüva) Muhtarlığına, 6 haneden oluşan Gülaboğlu ailesi ise Makravis köyü Muhtarlığına bağlı idi. Ortan, bugün için ayrı bir muhtarlıktır. ORTAN HALKI, Konaklar köyünden gelen GÜLABOĞLU ailesi ile Yolkıyı (Küşüva) köyünden ve diğer köylerden gelenlerden oluşmaktadır.
GÜLABOĞLU ailesi ORTAN'da 6, Konaklar köyünde (mahallesinde) ise 5 hane olmak üzere 11 evlik bir akraba topluluğu olarak varlığını sürdürmektedir. Bu aileden ORTAN'dakiler Alfabetik sıra ile; CEVAHİRLER, EMİNLER, MOLLALAR ve YUNUSLAR; KONAKLAR'dakiler ise, HEMİDLER, KOÇİLER, MOLLA BEHLULLER, SELİMLER VE SEYİDLER lakaplarıyla anılmaktadırlar.
Çocukluğumda yaşlılardan dinlemiştim. Gülaboğlu ailesi, Güney'den gelerek, Konaklar köyünün Çelina yöresine (Konaklar köyünün bir mahallesi) yerleşmiş/yerleştirilmişler. Burada bir müddet kalan ailenin bir kısmı ayrılarak ORTAN'a göç etmişler. Eldeki vesikanın tarihi, ORTAN'a geçen kol ile ilgilidir ve MİLADİ 1705-1711'leri göstermektedir. Ailemizin en az, 100 ila 150 yıl kadar Konaklar (Makravis) köyünde kaldıktan sonra, ailenin bir kısmının ORTAN'a göç ettiği duyduğum hususlardır.
Yeni Soyadı Kanunu çıktıktan sonra ailede çok değişik soyadlar alınmış olup, bunlar alfabetik sıra ile ATAKCAN, GÜLABOĞLU, GÜLAY, GÜLLAP, GÜLLAPOĞLU, GÜLTAN, ORTAN VE YAMANTÜRK'dür.
Bana emanet edilen vesikaları ve tercümelerini bu yazının ekinde yayınlıyorum.
Bu vesile ile, Vesikaların Osmanlıca'dan tercüme ettirilmesinde çok zorlandığımı belirtmek istiyorum. 4 ayrı kişiden yardım aldım, ancak bir tanesinden kısmen işe yarar tercümeler elde edebildim.
Hemşin'in 1500~1600'lü yıllarda geniş bir Türk göçü aldığı hususundaki inancımı vurgulamak istiyorum. Sadece bir ailenin Hemşine iskan edilmesi akıl ve mantığa sığmadığı gibi, TUMAN, AHMETOĞLU, DEMİRCİ, OKUMUŞ gibi geniş aile isimlerinin varlığı da bu inancımı doğrulamaktadır. ÇEPNİ (ÇEBİ)'lerin varlığı da ayrı bir husustur. Bir noktada, Hemşin'deki kadın kıyafetlerinin, Çepni kadın kıyafetlerinin aynısı olduğunu ifade etmeliyim.
Hemşin'deki köy adları yakın zamanda değiştirildi. Fırtına vadisinde bulunup da adları değişmeyen ve Türkçe olan köy veya mahalle adları da vardır; KAVAK, SIRT, HALA Köyleri, MOLLAVEİS, ÇAT, KALE, MEYDAN, BAŞHEMŞİN gibi.
Bu vesile ile Divânü Lugati't Türk'de varolan ve bizim köylerde halen kullanılan bazı kelimeleri, kullanılış şekilleri ile, ekte kaydediyorum. 1000 sene öncesinin Türkçesi ile konuşanların geldiği Origin bellidir. Ayrıca Hemşin yöresinde halkın kullandığı kelimelerin tamamı Türkçe'dir, telaffuzlarda 1000 yıl öncesinin Türkçesine uygundur. İsteyenler Divânü Lugati't Türk'e bakabilir ve benim listemi 3-4 katına çıkarabilirler.
Söz konusu kelimelerin ve söyleniş halinin en az 400-500 seneden beri Hemşin'de yaşatılmakta oluşu, geniş bir halk kitlesinin HEMŞİN yöresine yerleşmiş olduğu anlamını taşımaktadır. Az sayıda ailenin Hemşin'e gelmiş olması halinde, bin sene öncesinin dilini konuşmaları mümkün olamazdı.
Benim çok kısa araştırmalarıma yeni ve ilmi ilavelerin yapılması, uzmanlara düşen bir görevdir.
Maksadım ırkçılık yapmak değildir. Hemşinlerin Ermeni olmadığını söylemek istiyorum.
Kopyasını ve tercümesini bu notların ekine aldığım vesikaların asıllarının, GÜRİŞ HOLDİNG A.Ş.'nin Kıymetli Evrak Kasası'nda olduğunun bilinmesini rica ediyorum.
Ailemizin bütün fertlerine sağlıklı uzun ömürler ve başarılar dilerken, ecdadımızı rahmetle anıyorum.
Saygılarımla,
İdris YAMANTÜRK
Yüksek Mühendis
(1926-...)
N O T :
GÜLÂB, Farsça bir kelime olup, Gülsuyu demektir.
Tercümelerde adı geçen Hemşin Kazası, Fırtına vadisinin batısındaki dere üzerinde bulunan HEMŞİN beldesidir. Çayelinin iç kesimlerinde yerleşim yerleri de "Çayeli Hemşini" adıyla anılmakta Çamlıhemşin ve Hemşin ile bir bütün oluşturmaktadır.
|